Misschien komt het, doordat ik weer in Friesland woon. En daarmee een stuk dichter bij mijn geboorteplaats. Want meer dan in het zuiden word ik hier herinnerd aan mijn ouders. Beide hebben het niet meer mee gemaakt, dat we terug zijn in het heitelan. Maar ik weet zeker, dat ze het fijn gevonden zouden hebben. Zoals ze het ook bijzonder zouden hebben gevonden om mijn naam en die van mijn broer onder elkaar te zien staan op het programmablad van de musical Ester.
De musical van Gerard van Amstel en Gerard van Midden over het gelijknamige bijbelboek werd op 1,2,4,5 april uitgevoerd in de Ontmoetingskerk van Gorredijk. En ook al was het nogmaar een try-out: zangers en acteurs speelden en zongen de sterren van de hemel. Maar tegelijk werd de musical op sommige plekken akelig actueel: op die momenten, waarop de sluwe Haman de domme koning Ahasveros een wet laat ondertekenen om alle Joden in Ahasveros’ rijk om te brengen. (Ester 3:6)
Maar net op tijd wordt Haman, zo lees ik in het programmaboekje, ‘ontmaskerd en wordt er paal en perk gesteld aan het gluiperig gif dat racisme en fascime heet.’ Dankzij de slimme oom Mordechai wordt de opzet van Haman verijdeld en kan Ester aan het eind samen met haar volk zingen: “We halen de ontstemde harpen weer hoopvol uit de dode bomen en zingen tegen alles in: het heeft toch zin. De toekomst ligt in het verschiet. We durven het weer aan.”

Mordechai instrueert zijn nichtje Ester

Ik was onder de indruk van de spelers, in wie ik dorpsgenoten van vroeger herkende en zeker niet minder van zowel koningin Vasti en Ester in hun adembenemende koninklijke avondkleding. Maar het meest nog werd ik geraakt door de proloog. Want daarin verscheen die andere Esje in beeld. Esther Colthof. Ik herkende haar foto uit het streekmusuem; ik herkende de filmbeelden van de film, die cineast Anton Stoelwinder over haar leven had gemaakt. En ik herkende de muziek. De ijle viool, de vrolijke melodie, die plotseling wordt afgebroken. Waarna de tekst klonk, die ik dertig jaar eerder had geschreven.

Esther Colthof

Har lêste brief
leit ûnder it glês;
is fan jannewaris, seis:
skreaun dat se nei hûs soe
út it kamp wei
mar noch net wist
tiid en dei

Mar fierder dat it mei har
wol goed gong;
fan wat lytse dingen
hie se ferlet; famylje hie se sjoen
út Amsterdam;
wienen tagelyk mei heit en mem
juster op transport set.

(Haar laatste brief
ligt achter glas;
is van januari, zes:
Ze schreef dat ze thuis zou komen
uit het kamp vandaan
maar nog niet wist
de tijd en dag, waarop.

Maar verder dat het met haar wel goed ging;
slechts enkele dingen had ze nodig;
familie had ze gezien
uit Amsterdam;
waren tegelijk met vader en moeder
gisteren op transport gezet.)

Esje Colthof werd tijdens de tweede wereldoorlog vanwege haar Joodse afkomst weggevoerd uit Gorredijk en stierf in Auschwitz-Birkenau. En daarom, zo schreef de regisseur op het programmablad, ‘is de musical Ester tevens een eerbetoon aan Esje Colthof en de voormalige Joodse gemeenschap van Gorredijk.’

Wat had ik graag deze Ester in een net zo mooie jurk gezien als koningin Ester uit de musical. Want als het leven van die laatste Esther, de echte, niet zo wreed afgebroken zou zijn geweest, wie weet zou ze dan als vijfentachtigjarige als eregast aanwezig zijn geweest.
Nu herinnert alleen een foto van koningin Ester voor het Joods monument in Gorredijk mij aan het lot van die andere Esther. En het maant elke passant:

Mei’t wy dy nea forjitte
o Israël
Dyn glâns dyn delgong
Sjocht as in moanjend
tsjûgnis op ús del
Dyn ivich godlik teken:
Davids stjer

(Dat we jou nooit zullen vergeten
o Israël
Jouw glans, jouw neergang,
ziet als een manend
getuigenis op ons neer.
Jouw eeuwig goddelijk teken:
Davids ster.)

Op 4 mei zal ik dat doen. En met Esje alle anderen van haar volk gedenken samen met alle andere slachtoffers uit de tweede wereldoorlog. En in gedachten mijn moeder in het oor fluisteren: de jurk van koningin Ester was van je jongste, het lied over de andere Esther is van je oudste zoon.